Medal i Kapituła

Oddział Krakowski Towarzystwa Chirurgów Polskich

Medal i dyplom im. Rafała Józefa Czerwiakowskiego

Kanclerz Kapituły                                Prof. dr hab. med. Andrzej Matyja

Sekretarz Kapituły                               Dr n. med. Artur Hartwich

Członkowie Kapituły                           Prof. dr hab. med. Antoni Czupryna

                                                               Dr n. med. Romuald Drop                                                             

                                                               Prof. dr hab. med. Piotr Kołodziejczyk

                                                               Prof. dr hab. med. Jan Kulig

 

                                                               Prof. dr hab. med. Tadeusz Popiela

           W dniu 15 października 2003 roku, na pierwszym posiedzeniu Zarządu nowej kadencji, Oddziału Krakowskiego Towarzystwa Chirurgów Polskich, na wniosek Przewodniczącego, Profesora Jana Kuliga, podjęto uchwałę o ustanowieniu medalu i dyplomu honorowego. Medal byłby przyznawany za szczególne zasługi na polu praktyki i sztuki związanej z chirurgią, chirurgom oraz osobom i instytucjom, których działanie służyło rozwojowi chirurgii zarówno w kraju jak i poza jego granicami.

                Otrzymując ze strony Zarządu propozycję przygotowania koncepcji tego medalu, stanąłem przed koniecznością poszukiwania idei lub postaci lekarza chirurga, którego działalność i osobowość pozwalałaby na wypełnienie treścią jego przesłania.                                                                                       

                Uniwersytet Jagielloński od chwili jego powstania gromadził wybitne postacie profesorów i nauczycieli, również w zakresie medycyny.

                Taką wybitną postacią na polu chirurgii był pierwszy profesor chirurgii na ziemiach polskich Rafał Józef Czerwiakowski. Urodził się 24 października 1742r pod Pińskiem na Polesiu, w rodzinie drobnej szlachty. Po złożeniu ślubów zakonnych w zgromadzeniu Pijarów w 1765 roku, podjął pracę w aptece klasztornej. W roku 1771 został wysłany na koszt zakonu na studia medyczne do Rzymu, gdzie w roku 1776 uzyskał dyplom doktora medycyny i filozofii. W Rzymie pozostał jeszcze przez 3 lata. Po wezwaniu przez biskupa Massalskiego do objęcia Katedry Chirurgii Akademii w Wilnie, zwiedził ośrodki medyczne w Neapolu, Bolonii, Padwie, Wiedniu, Paryżu i Berlinie. Odbył tam studia z zakresu położnictwa. Po powrocie do kraju, na wniosek H. Kołłątaja został mianowany profesorem anatomii, chirurgii i położnictwa Uniwersytetu Krakowskiego. Jako pierwszy prowadził w języku polskim wykłady z medycyny. Również, jako pierwszy w Krakowie wykonywał sekcje zwłok na zajęciach z anatomii, co, jak podaje zaświadczenie władz miejskich z 1779 roku, stało się powodem powszechnej niechęci mieszkańców Krakowa i przyczyną przydzielenia profesorowi straży obywatelskiej, w celu obrony przed ewentualnymi atakami. Dzięki jego staraniom utworzono w 1780 roku pierwszy na ziemiach polskich Szpital Kliniczny. Mieścił się w pojezuickim Kolegium Św. Barbary przy Małym Rynku w Krakowie. Dostrzegając konieczność powiększenia Szpitala, wraz z profesorem Jędrzejem Badurskim wymógł na władzach wykupienie pomieszczeń poklasztornych i przeniesienie kliniki w roku 1787 do Szpitala im. Św. Łazarza. W swojej pracy zajmował się nie tylko dziedziną chirurgii, zorganizował również oddział położniczy i szkolenia kobiet odbierających porody w domu.

       W uznaniu jego zasług król Stanisław Poniatowski przyznał Czerwiakowskiemu w 1785 roku godność nadwornego lekarza, a w roku 1791 złoty medal. W roku 1794 z polecenia Kościuszki pełnił obowiązki naczelnego lekarza powstania i Głównego Lazaretu w Krakowie. Z powodu choroby zrezygnował z katedry w 1806 roku, co nie przeszkodziło Czerwiakowskiemu kontynuować pracy naukowej. Stworzył nowe metody operacyjne i wynalazł wiele narzędzi chirurgicznych. Jest autorem pierwszego w Polsce podręcznika chirurgii teoretycznej i praktycznej pt. „Narządu powszechnego i opatrzenia chirurgicznego”.

       Zmarł na gruźlicę 5 lipca 1816 roku w Krakowie.

       Czerwiakowski zajmował się również tym, co dziś nazywamy deontologią lekarską. Dbał nie tylko o godność zawodową lekarza, ale również o jego odpowiedni stosunek do obowiązków oraz do pacjenta. Dobry kontakt z chorym był dla niego kwestią pierwszoplanową. Wiązała się z tym przecież umiejętność ulżenia w cierpieniu, a przede wszystkim – kwestia podnoszenia poziomu świadomości medycznej oraz higieny w społeczeństwie, czyli profilaktyka. W ostatniej części swojego podręcznika chirurgii rozróżnił sześć najważniejszych cnót chirurga: stateczność i czułość, cierpliwość i wyrozumiałość, skromność, niechciwość, wstrzemięźliwość i ochędóstwo, czyli czystość zarówno osobistą jak i w trakcie zabiegów lekarskich.

        Stateczność i czułość ilustruje cytując Celsusa, który uznawał za konieczne, aby przystępujący do nauki chirurgii „wiek męski dopiero zaczynał, miał mocną i niedrżącą rękę i równie lewą jak i prawą sprawy swoje mógł wykonywać, aby bystrego i przenikającego był wzroku, nieustraszonego i nielitościwego”, z zastrzeżeniem, iż dla dobrego chirurga zaoszczędzenie bólu choremu jest sprawą pierwszorzędną.

        Cierpliwość i wyrozumiałość, które niezbędnymi są, aby stać się dobrym chirurgiem.

        Skromność, jako przeciwstawienie chełpliwości i pychy powinna stanowić nieodłączną cechę lekarza, gdyż stanowi o jego prawdziwej wartości.

        Niechciwość – przeciwstawiona pysze i chciwości, Czerwiakowski w szczególny sposób akcentuje szkodliwość chciwego chirurga dla społeczeństwa, przestrzega jednak przed ekstremalnym postrzeganiem tej cechy – „taka wspaniałomyślność nie różniłaby się od nieroztropności”, zauważa, bowiem że chirurg też musi utrzymać siebie i rodzinę.

        Wstrzemięźliwość życia – „rozpusta i trunek zadają śmiertelny cios jego (chirurga) zdatności, jego talentowi i jego wziętości”.

        Ochędóstwo, czyli czystość osobistą i w praktyce lekarskiej. Podkreślić należy, że Czerwiakowski domagał się zachowania antyseptyki, udowadniając, że wpływa to wydatnie na pomyślny wynik leczenia.

 

        Niech Jego słowa „Non nobis nati sumus sed Patriae et Amicis”„Nie dla nas samych siebie jesteśmy urodzeni, lecz dla Ojczyzny i Przyjaciół” – staną się treścią medalu, który będą otrzymywać „Bene Merentibus”„ Zasłużeni w Dobrym”.

 

                                                                                       

                                                                                                                                                                    Kraków,  Styczeń 2004                                                                         
                                                                                                                                                                    Sekretarz Kapituły

                                                                                                                                                                    Dr n. med. Artur Hartwich

 

 

 

Opracowano na podstawie:

 

     1.  „Album Chirurgów Polskich” Ossolineum

           Polska Akademia Nauk Wydział Nauk Medycznych,

           „Album Chirurgów Polskich” Ossolineum

           Wyd. PAN 1990

     2.  „Chirurgia Praktyczna Rafała Czerwiakowskiego”

           Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1969

           Opracował ze wstępem Eugeniusz Grzelak,       

          „Forum Akademickie” Nr 6/98; https://forumakademickie.pl/

 

          Radosław Kaleń.

Regulamin i Ceremoniał

Art.1. Zarząd Oddziału Krakowskiego Towarzystwa Chirurgów Polskich, którego obecnie przewodniczącym jest prof. dr hab. med. Andrzej Matyja, na posiedzeniu w dniu 15 października 2003 roku ustanowił Medal i Dyplom Honorowy.

Art.2. Ustanawia się, że patronem będzie profesor Akademii Krakowskiej – Prof. Rafał Józef Czerwiakowski, pierwszy profesor Katedry Chirurgii w Polsce, powstałej 15 września 1780 roku.

Art.3. Medal i Dyplom Honorowy przyznawany jest przez Kapitułę Medalu za szczególne zasługi na polu praktyki i sztuki związanej z chirurgią, chirurgom oraz osobom i instytucjom, których działanie służyło rozwojowi chirurgii zarówno w kraju jak i zagranicą.

Art.4. Medal posiada Kapitułę, której Kanclerzem z urzędu jest aktualnie wybrany Przewodniczący Oddziału Krakowskiego Towarzystwa Chirurgów Polskich, a członkami – wszyscy byli Przewodniczący Oddziału oraz wybrany przez Zarząd – Sekretarz Kapituły. Siedzibą Kapituły jest Kraków.

Art.5. Kapituła Medalu i Dyplomu Honorowego stoi na straży honoru Medalu i Dyplomu, których przesłaniem są słowa Prof. R. J. Czerwiakowskiego: „non nobis nati sumus sed Patriae et Amicis”.

W swoich decyzjach Kapituła kieruje się apolitycznością, niezależnością myśli, obiektywizmem ocen, sprawiedliwością sądów. Decyzje Kapituły o przyznaniu Medalu i Dyplomu Honorowego potwierdzają te wartości.

Art.6. Przyznanie Medalu i Dyplomu Honorowego poprzedza specjalny wniosek sporządzony z własnej inicjatywy przez Kapitułę lub wniosek podpisany, przez co najmniej pięciu chirurgów, członków Towarzystwa.

Art.7. Ceremoniał wręczenia Medalu i Dyplomu Honorowego odbywa się raz w roku z okazji rocznicy utworzenia Katedry Chirurgii w Akademii Krakowskiej. Medal i Dyplom Honorowy może być także wręczany w innych okolicznościach z inicjatywy Kapituły.

Art.8. Kawalerowie Medalu i Dyplomu Honorowego im. Prof. R. J. Czerwiakowskiego będą wpisywani do specjalnej Księgi Honorowej Medalu i Dyplomu, sygnowanej wzorem medalu wraz z umieszczeniem w niej zdjęć uhonorowanych Medalem i Dyplomem.

 

Art.9. Zmiany w Regulaminie i Ceremoniale Medalu i Dyplomu im. Profesora R. J. Czerwiakowskiego mogą być dokonane za zgodą Kapituły.